فرش ایرانی چیست ؟ فرش های که بیشتر به فرش ایرانی معروف است در بین فرشهای شرقی در سراسر جهان بسیار معروف است. مرغوب ترین فرش ها معمولاً فرش های ایرانی هستند .که توسط ایرانی ها تولید می شوند. این قالیها تسلط ایرانیان را بر هنر سنتی خود در انتخاب مصالح، فنون گرهزنی و رنگرزی و خلق نقش و نقوش نشان میدهد. از شما دعوت می کنم که در ایران طرح های فرش را مطالعه کنید تا بیشتر با فرهنگ ایرانی آشنا شوید.
فرش ایرانی چیست ؟
کارشناسان فرش معتقدند که فرش و قالی بافی و بافت انواع فرش خواستگاه و بخش پیدایش آن آسیا می باشد . پژوهشگران می گویند که ایران، ترکستان و قفقاز مهد اولیهٔ هنر قالی بافی می باشند . از نوشته های برخی از متون چنین برداشت می شود که هنر قالیبافی از خیلی قبل از میلاد مسیح وجود داشته است. شاعر و حماسه سرای معروف یونانی در قرن هفتم پیش از میلاد، تختی را یاد می کند که قالی ارغوانی رنگ آن را پوشانده است.
فرش ایران
این فرش پیوندی را بین تولیدکنندگان و آرزوها، باورها و نیازهای آنها آشکار می کند. آنها همچنین شرایط زندگی و وضعیت فرهنگی هنرمند و همچنین شرایط آب و هوایی منطقه، منابع گیاه شناسی و شرایط جغرافیایی را منعکس می کنند.
تفاوت فرش دستباف و ماشینی
خیلی از فرش های ایرانی اصل دستباف می باشند و به راحتی می توان از نوع گره کار رفته در فرش برای شناسایی اصالت آن استفاده کرد. فرش های اصیل ایرانی که دستباف می باشند در قیاس با فرش های ماشینی و فرش هایی که اصیل نیستند از گره محکم تر برخوردار هستند که در عین ظرافتی خاص دارای استحکام است.
طرح ونقش فرش ایرانی وام گرفته از کجاست ؟
طرحها، نقشها و نقوش فرش ایرانی برگرفته از طبیعت، تاریخ و اساطیر است. در واقع ریشه قالیسازی را باید در زندگی عشایری جستجو کرد که از آنجا به روستاها و شهرها راه یافت. عشایر از پشم دام ها و رنگ های تهیه شده از انواع گیاهان یا منابع معدنی استفاده می کنند.
فرش نه تنها کاربرد روزمره دارد بلکه به عنوان آشیایی هنری نشان دهنده فرهنگ ایرانی به شمار می رود . عشایر ایرانی برای پوشاندن و تزیین کف و سایر قسمت های چادر خود، فرش وقالیچه های زیبایی می سازند. همچنین گلیم، پتو، زین، نوار چادر و… می بافند.
طرحهای فرش در ایران داستان جالبی دارند:
با ساختن هزاران یا میلیونها گره با نخهای رنگشده با طرحی که از قبل کشیده شده یا بدون آن روی یک ورق کاغذ، یک فرش با طراحی زیبا تکمیل میشود. عشایر بدون چنین نگارههایی و صرفاً با رجوع به تخیلات خود و هر آنچه از نیاکان خود آموختهاند، نقوش و نقشهایی خلق میکنند. فقط قالیسازان شهری از نقشهها برای ایجاد طرحها استفاده میکنند.
نقوش فرش ایرانی
طرح کلی یک فرش وقالی ایرانی از طرح زمینه و حاشیه تشکیل شده است. حاشیه ها دور بدنه اصلی فرش قاب می سازند و معمولاً دارای سه قسمت اندرونی، بیرونی و اصلی هستند. اندازه و طرح فرش، طرح حاشیه اصلی را تعیین می کند.
طرح های فرش را می توان به طور کلی به دو نوع طبقه بندی کرد:
۱.گردان:
طرح های فرش گردان از خطوط منحنی تشکیل شده است که قبل از گره زدن روی کاغذ شطرنجی کشیده می شود.
۲.شکسته شده:
خطوط شکسته شامل خطوط مستقیم ساده ای هستند که لازم نیست قبل از گره زدن روی کاغذ کشیده شوند. دسته اخیر بیشتر مورد توجه هنرمندان روستایی و عشایری است.
طرح های مختلف فرش ایرانی
از معروف ترین نقوش فرش ایرانی می توان به نقوش زیر اشاره کرد:
نقوش مثلثی، طاقچه نماز، گلدان، قاب دار، درختی، Aigrette، شاه عباس، عرب، پرتره، گل اروپایی، ماهی مختلط، راه راه، چهارفصل، پراکندگی، ترکمنی و شکار.
معروف ترین طرح های فرش ایرانی
البته فرش ایرانی تنوع بسیار دیگری نیز دارند.
۱.نقوش مثلثی (لچک ترنج):
اولین بار برای تزیین جلد کتابهای چرمی استفاده شد و یکی از زیباترین و پرطرفدارترین طرحهای ایرانی است. از قرن شانزدهم در فرش استفاده می شود. طرح مرکبات معمولاً گرد و گاهی بیضوی است. یک چهارم طرح مرکبات در هر زاویه از بدنه اصلی فرش ظاهر می شود.
۲.جانماز (محرابی):
این طرح با الهام از طاق نماها و طاقنماهای مساجد ساخته شده است. اما بعدها عناصر تزئینی دیگری مانند :ستون، گل و برگ به آن اضافه شده است. تغییرات این طرح ها بر اساس نام عناصر اضافه شده نامگذاری شده است.
۳.گلدان (گلدانی):
این طرح از انواع و اندازه های مختلف گلدان گل تشکیل شده است. که گاهی اوقات پر از گل می باشد . قسمت اصلی فرش را پر می کند. گاهی اوقات تعدادی گلدان متقارن یا چیده شده دیگر برای تزئین کل فرش ساخته می شود. ساخت آن از دوره صفویه آغاز شد. از انواع این طرح می توان به دو گلدان کناری گلدان مهراب و گلدان زل و سلطان اشاره کرد.
۴.قاببندی (قبقبی):
یکی از نقوش معروف فرش در هنر قالیسازی است. گاه طرح قاب های چهار ضلعی آن یکسان است اما در موارد دیگر این طرح ها با یکدیگر تفاوت دارند. منبع الهام بخش این طرح نقوش صنایع دستی چوبی منبت کاری شده است.
۵.درخت (درختی):
این طرح شامل درختان باشکوه به ویژه سرو و بیدهای گریان است .که در فرش های بارگاه های سلطنتی دیده می شود. در حالی که درختان ساده تری در فرش های روستایی و عشایری دیده می شود.
۶.Aigrette (بوته):
این طرح هزاران سال است که در میان زرتشتیان به عنوان سرو مقدس آنها استفاده می شده است. بعدها روی فرش های گرانبها و دیگر آثار هنری استفاده شد.
طرح بوته دارای چندین تنوع در کتیبه های کوچک، متوسط و بزرگ است:
طراحی مادر و کودک، که در آن الگوی بزرگتر تقریباً الگوی کوچکتر را در بر می گیرد.
طرح دوستی و دشمنی که در قالی های سنه منطقه سنندج رواج بیشتری دارد.
طرح و تنوع آن در استانهای خراسان، کرمان، کردستان و مرکزی و در میان عشایر قشقایی و بختیاری رواج زیادی دارد که به ترتیب به قباد خوانی و طرح باغ معروف است.
۷.شاه عباس:
این طرح بر اساس نقش گلی است که از دوره صفویه رواج داشته است، هرچند شکوفه های انار مقدس زرتشتیان منبع الهام آن است. طرحهای گلدار انتزاعی آن با طرحهای عربسک نقش اصلی و حاشیه این فرشها را تشکیل میدهند. طرحهای شاه عباس دارای تنوعهای متعددی مانند طرحهای شیخ صفی، گلدار و حیوانی است.
۸.عربسک (اسلیمی):
این طرح از نقوش منحنی گیاه مانند تشکیل شده و در هنرهای تزئینی ایران باستان قدمتی طولانی دارد. واژه فارسی عربیسک (اسلیمی) احتمالاً از کلمه اسلیمی به معنای غنچه گرفته شده است.
یکی از معروف ترین انواع این نقش، دهن اژدری است که در قالی بیجار به وفور یافت می شود. در این شکل قسمت انتهایی هر شاخه به دو قسمت شبیه آرواره های اژدها تقسیم می شود.
۹.پرتره:
این طرحی است که با ورود اسلام به ایران، ساخت آن ممنوع است. در آن زمان به خلاف مبانی اسلام تعبیر می شد. صفویان اجازه دادند دوباره برای به تصویر کشیدن پادشاهان و مردان مشهور جهان مانند کریستف کلمب اجرا شود.
آبراهام لینکلن، جورج واشنگتن، اسکندر و ناپلئون از جمله مردان مشهوری هستند. که پرتره هایشان بر روی چنین فرش هایی دیده می شود. این فرش ها عمدتاً در کرمان و تبریز ساخته می شوند.
۱۰.گل اروپایی (گل فرنگ):
این طرح عمدتاً بر روی قالیهای کردستان بهویژه در بیجار به تصویر کشیده شده است. نقوش گل در این طرح شباهتی به طرحهای شاه عباس یا عربی ندارد.
۱۲.ماهی مخلوط(هراتی):
اولین بار در هرات ساخته شد و به طرح هرات نیز معروف است. هرات قبل از استقلال افغانستان یک شهر ایرانی بود. این طرح دارای چهار ماهی دور یک فرش است. تصویر ماهی گاهی آنقدر انتزاعی و شیک است که به سختی شبیه ماهی است و بیشتر شبیه به برگ است.
این طرح در استان های کردستان، آذربایجان و مرکزی رواج دارد. به طرح فراهان نیز معروف است زیرا تولیدکنندگان فرش فراهان در ایجاد چنین طرحهایی مهارت دارند.
۱۳.راه راه (محرمات):
در این طرح فرش با نوارهای پهن و باریک از رنگ های مختلف هماهنگ تزئین شده است. در برخی مناطق ایران به این طرح طرح قلمدانی نیز می گویند.
۱۴.چهار فصل:
این یکی از جالبترین طرحهای فرش است که از چند قرن اخیر تاکنون استفاده شده است. این شامل چهار تصویر است که هر کدام یک فصل از سال را به تصویر می کشد. این فرش های زیبا در گذشته فقط در تبریز و هریس ساخته می شد. امروزه در سایر نقاط ایران نیز ساخته می شوند.
۱۵.پراکندگی (افشان):
طرحی است که بیشتر با تعداد زیادی گل و برگ و شاخه و بوته انجام می شود که در جهات مختلف پراکنده می شوند. تنوع زیادی در این طرح وجود دارد، اما میناخانی معروف ترین آن است.
۱۶.ترکمن:
این طرح مخصوص مردم ترکمن است که در آن خطوط شکسته نقش ها را تشکیل می دهند. این طرح نیز دارای انواع مختلفی است.
۱۷.میدان شکار:
در این طرح انواع حیوانات و پرندگان وحشی همراه با درختان دیده می شود. این حیوانات معمولا شیر، غزال، گرگ، پلنگ و آهو هستند. معمولاً در گوشه های مختلف فرش حیوانات واقعی و افسانه ای به تصویر کشیده می شوند. در ایران قبل از اسلام از این طرح در سفال و منسوجات استفاده می شد. در زمان صفویان، ساختن آنها بر روی قالیهای ایرانی رایج شد.
انواع نخهای در تولید فرش ماشینی و دست بافت
به طور کلی هر فرشی از سه نوع تخ تشکیل میشود: نخ پرز، نخ تار و نخ پود.
۱- نخ پرز یا نخ خاب فرش:
نخ خاب همان الیافی است که در سطح فرش به کار رفته و به راحتی قابل لمس است،را نخ خاب یا نخ پرز گویند. این نوع نخ را می توان به راحتی لمس کرد. زمانی که شما دست تان را روی فرش می کشید و نرمی و لطافت الیاف آن را حس می کنید، در واقع پرز(خاب) فرش را لمس کرده اید.
۲- نخ تار فرش:
این نخ به شکل مخلوط پنبه پلی استر ریسیده می شود، کیفیت الیاف مصرفی و نوع ریس آن عامل مهمی در دوام و زیبایی فرش می باشد .
۳- نخ پود فرش
نخ های پود در عرض فرش است و به صورت عمودی قرار می گیرند. نام دیگرنخ پود، نخ جوت است. که از الیافی به نام جوت به دست آمده است . این نخ های در کشور بنگلادش تولید می شود .
کلام آخر
درنتیجه از مدل طرح به کار رفته در فرش نیز می توان برای شناسایی فرش ایرانی بهره برد. در فرش دست بافت به صورت معمول از طرح های اصیل و بومی استفاده می شود . بیشتر فرش هایی که از چنین طرح هایی برخوردار هستند ایرانی هستند.
نگاه کردن به فرش هایی که در شهرهای متفاوت ایران تولید می شود به ما این موضوع را می گوید که فرش هر شهرستانی با شهرستانی دیگر متفاوت بوده اما در عین حال دارای شباهت هایی هم خواهد بود . تفاوت ها مربوط به سبک های زندگی متفاوت هر شهر ، آب و هوا و اقلیم ، فرهنگ و اداب و رسوم و غیره است و شباهت ها به تاریخی مشابه ، باورها و اعتقادات یکسان ، مذهب و آیین و غیره بر می گردد .
فرش پرنا با گذشت یک دهه از فعالیت خود در ضمینه انواع فرش های ماشینی کاشان با بهرمندی از بهترین دستگاه و فرش های مرقوب وهمکاری بهترین کارخانجات فرش کاشان در تلاش است تا پس از آنالیز دقیق رنگ ،نقشه و متریال نخ موجود در فرش ،بهترین کالکشنها را تقدیم شما می کند.
امکان ارسال و عرضه در تمام نقاط کشور ، در طرح های سنتی و مدرن در ابعاد مختلف وجود دارد.
برای مشاهده طرح ها و خرید فرش از طریق سایت کلیک کنید
فروش عمده : ۳۵۴۲۳۱۴-۰۹۱۲ آقای میرزاعلی
تماس فروش : ۵۲۳۱۴۸۴-۰۹۱۲ خانم صفابخش
شماره تماس مجموعه فروشگاهی پرنا : ۳۳۵۵۰۰۷۶-۰۲۱ ، ۳۳۱۲۳۲۱۰-۰۲۱